Costa Rica telt zo'n 43,000 koffieboeren. Volgens het ministerie van Landbouw is de koffieproductie in de zuidelijke regio Coto Brus, waar de situatie van boeren bijzonder zorgwekkend is, de afgelopen vijftien jaar met 50% gedaald als gevolg van de veranderende economie en het klimaat.
De meeste van de 4,000 koffieboeren in het district produceren elk op minder dan vijf hectare, en de lokale economie – evenals duizenden seizoensarbeiders uit de inheemse gemeenschappen Ngäbe-Buglé in Panama – zijn afhankelijk van koffie als hun belangrijkste bron van inkomsten. Maar Coffea arabicagevoeligheid voor veranderingen in temperatuur, regenval, plagen en ziekten brengt het in groot gevaar. Boeren ondervinden nu al de gevolgen van de klimaatverandering, zoals de verspreiding van schimmelziekten onder hun gewassen en grillige bloeicycli.
Klimaateffecten zijn niet de enige bedreiging waarmee boeren worden geconfronteerd. In Costa Rica, Colombia, Guatemala en elders maken de dalende mondiale prijzen het voor kleine koffieboeren moeilijker om overeind te blijven. Nu de vraag naar koffie is toegenomen, gedreven door de Aziatische marktenbreidt de productie zich uit – vaak op plaatsen waar arbeid en landbouwinputs goedkoper zijn. Producenten buiten Costa Rica telen ook meer van de goedkopere koffievariant van lagere kwaliteit robusta. In augustus 2018 daalde de prijs per pond koffie tot onder de $ 1, wat voor de meeste boeren over de hele wereld niet genoeg is om break-even te draaien. Hoewel deze recente daling bijzonder ernstig was, is de variabiliteit op de koffiemarkt niet nieuw en schaadt boeren consequent meer dan anderen in de toeleveringsketen.
Met de extra druk van de klimaatverandering zijn stapsgewijze aanpassingsmaatregelen niet voldoende. Een kleine groep ondernemende boeren in Coto Brus werkt hard om nieuwe oplossingen te vinden om hun toekomst veilig te stellen – en ze transformeren wat het betekent om koffieboer te zijn in dit nieuwe tijdperk.
Collectieve macht helpt boeren zich schrap te zetten voor klimaatverandering
“Het is belangrijk om de essentie van het koffieproducentschap te waarborgen, maar ook om aan een zakelijke tafel te kunnen zitten”, zegt Armando Navarro, een 44-jarige boer in Coto Brus.
Navarro leidt een groep van 10 boeren, genaamd Exportaciones Aromas Coffee, die opvallen door hun ondernemerschap en innovatie. Samengebracht door hun gemeenschappelijk enthousiasme voor het vinden van nieuwe oplossingen voor de bedreigingen waarmee de koffieteelt wordt geconfronteerd, hebben de boeren vijf jaar geleden een vereniging opgericht. Ze maken gebruik van hun platform om te gaan waar weinig koffieboeren in Coto Brus eerder zijn geweest, en vormen nieuwe allianties met de overheid en particuliere bedrijven. Tot hun prestaties behoren onder meer een publiek-privaat project om een lokale koffieverwerkingsfabriek te bouwen, toegang tot groothandelsprijzen voor landbouwinputs zoals meststoffen, een certificeringsprogramma voor boerderijen met goede sociale en ecologische praktijken, en wederzijds voordelige zakelijke partnerschappen.
Collectief onderhandelen met leveranciers over productiemiddelen zoals kunstmest helpt de kosten van boeren laag te houden. Nu de koffieprijzen wereldwijd dalen, is het beheersen van de productiekosten op boerderijen essentieel om te kunnen blijven bestaan.
Moderniseren en commercialiseren in de groene heuvels van Coto Brus
Bij sommige koffieboeren in Coto Brus groeit het inzicht dat het traditionele productiemodel (waarbij een boer zijn of haar oogst naar de plaatselijke koffiecoöperatie of -verwerker brengt, en niet deelneemt aan de verwerking of marketing) niet langer winstgevend is voor veel producenten te midden van dalende internationale koffieprijzen. Tijdens een recente workshop over klimaatadaptatie, georganiseerd door WRI en het Ministerie van Landbouw, kreeg een opkomende moderniseringstrend belangstelling en aandacht als een belangrijke aanpassingsmaatregel.
De boeren van Exportaciones Aromas Coffee weten dat commercialisering essentieel is om in de koffiesector te blijven. Dat betekent dat we rechtstreeks aan exporteurs, kopers en consumenten moeten communiceren over de toegevoegde waarde van koffie van hoge kwaliteit, duurzame milieu- en sociale praktijken moeten introduceren en de traceerbaarheid van het product van elke boer moeten garanderen.
Het partnerschap van de boeren met het koffie-exporterende bedrijf Cafinter heeft hen geholpen druppelirrigatie te introduceren om water te besparen en nieuwe koffievariëteiten uit te proberen met speciale eigenschappen zoals grotere klimaatbestendigheid of veelgevraagde smaakprofielen.
Hun nieuwe verwerkingsfabriek, de eerste in zijn soort die wordt gerund door een kleine, onafhankelijke groep in Costa Rica, is een perfecte belichaming van de transformaties die in Coto Brus plaatsvinden. Met de fabriek kan elke boer zijn of haar koffie afzonderlijk verwerken, monsters naar exporteurs sturen en rechtstreeks met kopers onderhandelen. Door batches koffie terug te traceren naar individuele boerderijen en tussenpersonen uit te schakelen, kunnen boeren hogere prijzen krijgen op basis van de kwaliteit van hun koffie en hun individuele duurzame praktijken.
“Ik hou van mijn boerderij”, vertelt de 31-jarige boer en collectieflid Lainekel Zamora. “Het is heel nobel. Wat we moeten doen is onszelf aanpassen, kijken wat de beste opties zijn voor productie en commercialisering. Het idee is om afgewerkte producten te exporteren met traceerbaarheid, en dat een consument in Japan via een link op zijn telefoon kan zien waar die koffie vandaan komt, zodat hij meer te weten kan komen over de ecologische en sociale impact ervan.”
Deze extra inkomenszekerheid helpt de veerkracht van boeren te vergroten tegen de gevolgen van de klimaatverandering, die gewassen kunnen beschadigen en de winst verder kunnen aantasten. Voor deze boeren is het verbeteren van de winstgevendheid en het opbouwen van een economische buffer voor moeilijke tijden – of het nu gaat om steeds onvoorspelbaardere regenval, extreme temperaturen of de verspreiding van ongedierte – essentieel.
Duurzame koffieteelt komt de hele gemeenschap ten goede
Velen in Costa Rica delen de vrees dat de traditionele koffieteelt niet langer levensvatbaar is. Jongeren geven de koffieteelt grotendeels op en plattelandsgemeenschappen zien een uittocht naar de steden. De nieuwe praktijken van de Coto Brus-boeren zijn een gezamenlijke inspanning om de koffieteelt aan te passen aan nieuwe omstandigheden en bedrijfsmodellen te creëren die boerenfamilies en -gemeenschappen zelfs in een onzekere toekomst zullen ondersteunen.
Het verbeteren van de winstgevendheid van hun boerderijen is niet de enige drijfveer. Leden van Exportaciones Aromas Coffee en andere boeren in het district praten regelmatig over sociale en ecologische redenen voor duurzame praktijken. Verschillende boeren in het district hebben hun boerderijen gecertificeerd via een nationaal programma genaamd Programma Bandera Azúl Ecológica. Het programma moedigt aan om koffie te verbouwen in de schaduw van een verscheidenheid aan bomen (om de biodiversiteit te verbeteren, erosie te voorkomen, stikstof vast te leggen en waterbronnen te beschermen), bodemanalyses te gebruiken om de bemesting aan te passen en de bodem te beschermen, het afval dat op hun boerderijen wordt gegenereerd te recyclen, en meer.
Tussen de rijen koffie uit de schaduw, legt Zamora uit: “Er zijn veel mensen die afhankelijk zijn van mijn beslissingen voor de boerderij. De inheemse gemeenschappen zijn in grote mate afhankelijk van deze economie. Het gaat niet alleen om mijn familie. Je moet bewust zijn en nadenken over sociale verantwoordelijkheid. Uiteindelijk willen we ons kleine zandkorreltje toevoegen om deze wereld beter achter te laten dan we hem hebben aangetroffen.”
Het aanpassen van de landbouw aan de klimaatverandering vereist de deelname van iedereen
Groepen als Exportaciones Aromas Coffee zouden niet zo succesvol zijn zonder de capaciteitsopbouw, de middelen en de toegang tot belangrijke instellingen die Costa Rica biedt. Tijdens de klimaatadaptatieworkshop, die plaatsvond in de nieuwe verwerkingsfabriek van de groep, beschreven boeren de vele spelers die betrokken zijn bij de koffiesector van Costa Rica. Van financiële instellingen tot koffieonderzoekers, en van NGO's tot landbouwkundigen en overheidsplanners: de beschikbare steun is een enorme troef voor boeren die nieuwe productieroutes betreden. Het Instituut voor Plattelandsontwikkeling, de Costa Ricaanse Ontwikkelingsbank en Fundecooperación verstrekken boeren bijvoorbeeld subsidies en leningen met een laag kredietniveau. Het National Coffee Institute (ICAFE) biedt goedkope koffiezaailingen, vroegtijdige waarschuwingen voor plagen en ziekten, en test nieuwe koffievariëteiten in het veld. Het Ministerie van Landbouw, met zijn voorlichtingsagenten in het hele land, verzorgt trainingen en technische bijstand van onschatbare waarde voor boeren.
In het licht van de klimaatverandering en andere uitdagingen samenwerken binnen de overheid, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld. Samenwerking kan ruimte bieden voor innovatie en ondernemerschap, en zowel nieuwere als oudere generaties laten floreren.
“Het is ons niet duidelijk wat er in 2030 gaat gebeuren”, zei Navarro. “Het beste wat we kunnen doen is doorgaan met goede praktijken: nieuwe koffievariëteiten adopteren, actie ondernemen op het gebied van natuurbehoud. Er zijn veel dingen die gedaan kunnen worden en dat is wat wij doen.”
Het onderzoek van WRI naar de koffiesector in Costa Rica en de recente workshop werden mogelijk gemaakt door steun van het Duitse Federale Ministerie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling (BMZ).
NOOT VAN DE REDACTIE, 9-26-19: In een eerdere versie van deze blog stond dat de koffieboerenvereniging in Coto Brus 16 leden heeft en Centro Agrícola Cantonal heet. We hebben de blog gecorrigeerd om aan te geven dat de groep 10 formele leden heeft (vanaf september 2019) en Exportaciones Aromas Coffee heet. Wij betreuren de fout.
Een bron: https://www.wri.org